ترکیب ایزوتوپی سرب کانسارهای سرب و روی ایران و کاربرد آن در تعیین ژنز، سن و اکتشاف کانسار

در پژوهش حاضر گالن های متعلق به 37 کانسار سرب و روی واقع در کمربندهای متفاوت سرب و روی ایران مورد آنالیز ایزوتوپ سرب قرار گرفتند. نسبتهای ایزوتوپ سرب کانسارها عمدتاً رادیوژنیک، و در بالای منحنی میانگین رشد سرب پوسته ای قرار گرفته اند و گویای جداشدن سرب از منابع غنی از سرب با نسبت u/pb و th/pb بالا بوده اند. بجز در مورد برخی کانسارها که سرب آنها مخزن پوسته بالایی را نشان می دهند، سرب ها غالباً از مخزن کوهزایی اشتقاق یافته اند که سرب مخزن مذکور مخلوطی از سرب مخازن پوسته بالایی، پوسته پایینی و گوشته بوده است و سهم هر یک از مخازن در تامین سرب کانسارهای گوناگون متفاوت است. بر پایه اطلاعات بدست آمده، تشکیل کانسارهای سرب وروی با سنگ میزبان کربناته، در غالب موارد بصورت اپی ژنتیک بوده است. محدوده نسبتهای ایزوتوپ سرب کانسارهای سرب روی با میزبان سنگ کربناته از سمت زون سنندج – سیرجان (محور ملایر – اصفهان) به سمت ایران مرکزی و البرز و ارومیه – دختر رادیوژنیک تر می شوند. بر پایه سن های مدلی بدست آمده و سنگ های میزبان کانسارها می توان اظهار نمود که تشکیل کانسارهای سرب و روی در ایران در ارتباط با تکوین پوسته ایران در پی بسته شدن اقیانوس نئوتتیس بوده است. بر اساس مطالعات ایزوتوپ سرب روشن می گردد که محیط تکتونیکی تشکیل کانسارها عمدتاً محیط کمانی و فرورانش بوده است. فازهای کوهزایی آخر کرتاسه (لارامید) و ترشیری مهمترین حوادث اثر گذار در شکل گیری کانسارهای سرب و روی ایران بوده اند. به نظر می رسد اکثر کانسارهای سرب و روی با سنگ میزبان کربناته که واجد اهمیت اقتصادی هستند در بالا و یا در نزدیکی منحنی پوسته بالایی در دیاگرام مدل پلومبوتکتونیک قرار می گیرند و این کانسارها بیشتر به کانسارهای نوع دره می سی سی پی شباهت دارند. کانسارهای رگه ای سرب و روی و یا رگه ای چندفلزی سرب و روی دار در دیاگرام مزبور عمدتاً در نزدیکی منحنی کوهزایی قرار گرفته و کمی به سمت منحنی گوشته متمایل می شوند. در کانسارهای سرب و روی با سنگ میزبان کربناته که نسبتهای ایزوتوپ سرب آنها در بالای منحنی کوهزایی و زیر منحنی پوسته بالایی قرار می گیرند هم کانسارهای اقتصادی و هم کانسارهای غیراقتصادی دیده می شوند که عوامل ساختاری و گسل های بزرگ منطقه و سنگ میزبان مناسب عامل تعیین کننده در بزرگی کانسارها بوده اند. تنها کانسار اقتصادی سرب و روی ایران که در حاشیه صفحه عربستان واقع شده دارای قدیم ترین سن مدلی بوده و رسوبات حاوی سرب کانسار در زمان الحاق ایران به گندوانا نهشته شده اند.